Trầm cảm và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

 

 

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, đến năm 2020, trầm cảm là căn bệnh thứ hai gây hại đến sức khỏe của con người chỉ sau tim mạch. Bên cạnh đó, dự báo từ các chuyên gia, tới năm 2021, trầm cảm sẽ là căn bệnh đứng đầu thế giới về mức độ nguy hại. Còn ở Việt Nam hiện nay, trầm cảm đang có chiều hướng gia tăng.

 

Trầm cảm là một trạng thái rối loạn cảm xúc, giảm khí sắc, là một căn bệnh thật sự mà nguyên nhân có thể là do mất cân bằng các hóa chất trong não. Có nhiều yếu tố giữ vai trò trong việc gây ra trầm cảm: di truyền, môi trường, các biến cố trong cuộc sống, một số bệnh, và cách mà con người phản ứng với những việc xảy ra trong cuộc sống của họ.

 

Trầm cảm còn được xem là một bệnh di truyền. Di truyền là một yếu tố gây trầm cảm nhưng phải có các biến cố trong cuộc sống kích hoạt trầm cảm, chẳng hạn bị mất việc, thất vọng lớn, có người thân bị chết… Môi trường gia đình và xã hội căng thẳng có thể gây ảnh hưởng đến sự tự tin và dẫn đến trầm cảm. Sử dụng và lạm dụng rượu, ma túy… có thể làm thay đổi sự cân bằng các hóa chất trong não và gây ra trầm cảm. Một số bệnh (chẳng hạn bệnh suy chức năng tuyến giáp trạng) có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng nội tiết tố, vì vậy có thể ảnh hưởng trên tính khí con người.

 

Người bị trầm cảm có thể có những triệu chứng sau:

 

•    Tâm trạng bị đè nén: cảm thấy buồn bã, trống rỗng hay thường xuyên khóc.

•    Giảm hứng thú với tất cả hay hầu như tất cả các hoạt động hàng ngày.

•    Thay đổi thể trạng: tăng hoặc giảm cân thái quá.

•    Rối loạn giấc ngủ: mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều.

•    Mất năng lượng và luôn cảm thấy mệt mỏi.

•    Luôn muốn xa lánh bạn bè và gia đình.

•    Dễ bị kích thích, giận dữ, lo lắng.

•    Không có khả năng tập trung tư tưởng.

•    Cảm thấy đau nhức nhưng không tìm ra bệnh lý gì gây đau nhức.

•    Nghĩ đến cái chết hay có ý đồ tự tử.

 

 

 

 

 

 

Một cách ngắn gọn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng đường dẫn khí của hệ hô hấp dưới (các phế quản) bị tắc nghẽn, gây khó thở, nhưng không phải là hen suyễn. Giới hạn dòng khí thường có tính chất tiến triển và đi kèm với đáp ứng viêm bất thường của phổi khi tiếp xúc với các chất độc hại. Khác với hen suyễn, giới hạn dòng khí trong COPD là không thể hoàn toàn hồi phục được.

 

Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ thường gặp nhất gây COPD. Yếu tố nguy cơ thuộc về di truyền được ghi nhận nhiều nhất là sự thiếu hụt trầm trọng alpha-1 antitrypsin. Những nguy cơ khác là bụi và hóa chất tại nơi công việc (khí hơi, chất kích thích và khói); ô nhiễm không khí trong nhà do khí đốt sử dụng để nấu ăn và sưởi ấm; ô nhiễm không khí ngoài, nhất là tại những thành phố công nghiệp và nạn kẹt xe trầm trọng liên quan đến tổng các chất được hít vào mà một người hay gặp phải trong đời.

 

Thêm vào đó, mọi yếu tố ảnh hưởng sự phát triển của phổi trong thời kỳ bào thai và thời niên thiếu (sinh thiếu cân, bị nhiễm trùng đường hô hấp,…) đều có khả năng gia tăng nguy cơ phát triển COPD.

 

Triệu chứng của COPD là ho, khạc đàm và khó thở. Thời gian đầu, hiện tượng khó thở xảy ra khi gắng sức (ví dụ khi đi cầu thang lên lầu) sau đó tình trạng nặng lên, bệnh nhân khó thở ngay cả lúc nghỉ ngơi.

 

Đợt cấp COPD là tình trạng bệnh nhân COPD đang ổn định bỗng bị rơi vào cơn diễn tiến xấu với các triệu chứng nặng nề hơn, phải được điều trị tích cực tại bệnh viện mới tránh được tử vong.

 

 

Tỷ lệ người bị phổi tắc nghẽn mạn tính COPD đồng thời mắc bệnh trầm cảm ước tính trong khoảng 10 - 60%, gặp nhiều nhất ở những bệnh nhân COPD nặng phải thở oxy thường xuyên tại nhà.

 

Những vấn đề liên quan của trầm cảm với COPD được ghi nhận như sau:

 

- Trầm cảm làm tăng nguy cơ đợt cấp COPD lên hơn 1,5 lần.

- Triệu chứng trầm cảm nặng nề hơn đi kèm với nguy cơ cao đợt cấp COPD và nhập viện do COPD.

- Trầm cảm làm tăng nguy cơ nhập viện của bệnh nhân COPD.

- Thời gian nằm viện lâu hơn ở những bệnh nhân COPD có bị trầm cảm.