30 câu hỏi - đáp về hen phế quản (hen suyễn) ở trẻ em (Kỳ 3)

Th.s, BS Trần Anh Tuấn - Trưởng Khoa Hô hấp BV Nhi đồng I TP.HCM tiếp tục tư vấn 10 tiếp theo về hen phế quản (hen suyễn) ở trẻ em.

21. Kháng sinh có điều trị được hen suyễn?

* Bé nhà em được 28 tháng. Cứ khoảng hơn 1 tháng là bé ho, khò khè và đi khám bệnh thì được chẩn bệnh là viêm phế quản co thắt. Uống thuốc thì bớt.

Như vậy, mỗi tháng bé đều phải uống một lượng kháng sinh (mỗi lần uống thuốc đều có kháng sinh) vào cơ thể mà thương cho bé. Xin Bác cho em lời khuyên. (Lê Thị Hồng Ngọc)

* Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: Qua trình bày của bạn, nhiều khả năng cháu đã mắc bệnh hen suyễn. Bạn cần cho cháu đi khám chuyên khoa hô hấp nhi để có chẩn đoán chính xác để có điều trị phù hợp vì không một loại kháng sinh nào có thể điều trị được hen suyễn.

22. Sử dụng khí dung thường xuyên có tốt không?

* Tôi có 1 cháu trai 4 tuổi. Gia đình có ông nội có bệnh viêm phổi tắc nghẽn mãn tính, khi trở trời (thay đổi thời tiết) rất hay bị viêm phổi và đi bác sĩ nhi đồng thường cho uống thuốc khoảng hơn 1 tuần thì khỏi (có sử dụng khí dung để thở - bác sĩ nói là giúp để long đàm và làm trong phổi hơn)

Xin hỏi: việc sử dụng khí dung thường xuyên (1 ngày 2 lần trong 1 đến 2 tuần) cho trẻ nhỏ như thế có tác dụng phụ gì không? Cách thức chăm sóc và sử dụng thuốc phù hợp để cháu không bị viêm phổi mạn?(Bạn đọc)

* Xin tư vấn làm thế nào để giảm tần xuất lên cơn hen của trẻ? Nếu trẻ thở khò khè nhưng vẩn sinh hoạt hoạt chơi đùa bình thường (trừ lúc bắt đầu nằm ngủ) thì có nên xông thuốc ventolin? Xông ventolin thường xuyên có làm trẻ bị lờn thuốc? (Nguyễn Đăng)

- Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: - Để giảm tần suất cơn hen và hơn hết là để trẻ có thể phát triển toàn diện như mọi trẻ khác, bạn cần giúp cháu:

- Tránh xa những nguyên nhân khởi phát cơn suyễn: nhiễm trùng đường hô hấp (là yếu tố rất quan trọng ở trẻ em), thay đổi thời tiết, khói thuốc lá, phấn hoa, lông thú (chó, mèo), gián, một số loại thức ăn, bụi nhà,các chất có mùi nồng, một số loại thuốc (nhất là Aspirin )

- Sử dụng thuốc phòng ngừa lâu dài nếu bệnh suyễn của trẻ không được kiểm soát tốt, trẻ thường xuyên có triệu chứng, nhất là khi trẻ đã từng nhập viện do cơn suyễn nặng.

* Nếu bạn dùng khí dung Ventolin thì bạn lưu ý đây là thuốc chỉ dùng cho cắt cơn hen mà không có tác dụng phòng ngừa. Nếu bệnh nhân phải dùng nhiều thì điều không tốt thậm chí là nguy hiểm, không phải là do thuốc có tác dụng phụ mà chính là điều này thể hiện rằng bệnh hen đang rất không ổn (không được kiểm soát tốt). Hen suyễn không được kiểm soát tốt chính là yếu tố dự đoán nguy cơ bệnh nhân phải đi cấp cứu, nhập viện thậm chí tử vong do cơn hen nặng.

Nếu bạn dùng thuốc corticoid (như Pulmicort chẳng hạn) để phòng ngừa, thì thời gian điều trị chỉ 1 vài tuần là không đủ. Bên cạnh đó phun khí dung sẽ có thể có nhiều tác dụng phụ hơn so với việc dùng ống hít định liều (nấm miệng, khàn tiếng, thậm chí chậm tăng trưởng nếu dùng liều cao và kéo dài)

Vì vậy, nhất thiết bạn nên đưa cháu đi khám chuyên khoa để được hướng dẫn cách điều trị phù hợp, hiệu quả nhất.

23. Có nên cho trẻ ăn kiêng?

* Con gái tôi được 30 tháng, nặng 12kg. Từ sau khi bé được 24 tháng Bé thường xuyên bị ho, có khi kèm sổ mũi, nôn ói khi ho. Tôi cho Bé khám ở BVNĐ thì được chẩn đoán là hen suyển. Mong bác sĩ cho biết con tôi có thực sự bệnh hen suyễn và tôi có nên kiêng ăn cho bé không?

Ba của bé là thợ kim hoàn, có sử dụng than đá, thạch cao, sáp nguội để đúc khuôn mẫu tại nhà, cho hỏi có ảnh hưởng gì đến bệnh của bé không? (Thanh Nhã)

- Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: Qua trình bày của bạn có lẽ thật sự là cháu đã mắc bệnh hen suyễn. Tắc chưng đường, tần dầy lá chỉ là thuốc điều trị triệu chứng ho mà thôi chứ không hề có hiệu quả gì trong điều trị suyễn.

Bạn cần lưu ý là khói than đá và bụi thạch cao cũng là yếu tố kích phát cơn hen phổ biến mà bệnh nhân hen suyễn nên tránh.

Thường chỉ cần kiêng ăn khi có bằng chứng chắc chắn là trẻ dị ứng với một loại thức ăn cụ thể nào đó. Cần lưu ý là chỉ 5-10% trẻ suyễn thật sự có vấn đề này mà thôi và trẻ suyễn vẫn cần được dinh dưỡng đầy đủ như mọi trẻ khác.

24. Xuống đồng bằng sẽ bớt hen?

* Con tôi thường bị viêm phế quản dạng hen, vậy tôi phải làm thế nào để phòng bệnh cho cháu, nếu chuyển về sống ở đồng bằng cháu có hết bệnh không? (Tống Gia)

- Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: Hiện nay, theo khuyến cáo chung của thế giới, thuật ngữ “viêm phế quản dạng hen” không còn nên sử dụng nữa vì dễ gây nhầm lẫn và thậm chí sẽ làm chậm trể việc điều trị hen mà nhiều cháu đang thật sự cần.

Về việc phòng ngừa hen, xin bạn tham khảo các câu trả lời trên của chúng tôi.

Người ta ghi nhận tình trạng ô nhiễm môi trường, đô thị hoá chắc chắn có tác động không nhỏ lên bệnh hen suyễn. Trên thực tế, tỷ lệ hen suyễn ở thành thị cũng thường cao hơn nông thôn (có lẽ là “đồng bằng” - theo ý bạn?!). Tuy vậy, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa mà chúng ta đã nêu có lẽ ít phức tạp hơn việc chuyển nơi ở, nơi làm việc của bạn. Mặt khác ở nông thôn (có lẽ là “đồng bằng” - theo ý bạn?) cũng không phải là không có yếu tố bất lợi từ môi trường có thể ảnh hưởng xấu đến bệnh hen suyễn (cỏ, phấn hoa, bụi bặm chẳng hạn).

25. Thở mạnh đến đâu mới là lên cơn hen suyễn?

* Tôi có 1 bé được 2 tuổi rưỡi . Khi ngủ bé thường phát ra âm thanh rất lớn nếu nằm ngửa. Còn nằm nghiêng hoặc nằm sấp thì chỉ nghe thở nhè nhẹ thôi. Lúc bé khoảng 1,5 tuổi có lần tôi đem bé đi khám vì bé khò khè khi ngủ thì được chẩn đoán bị hen suyễn. Nhưng cũng nhiều BS cho rằng bé chỉ ngáy thôi. Xin giúp tôi nhận biết (Huỳnh Vũ Ngọc Trâm)

- Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: - Triệu chứng bạn đã nêu khi cháu ngủ có lẽ là do hiện tượng nghẽn tắt đường hô hấp trên chẳng hạn: nghẹt mũi (trẻ bị hen rất thường kèm viêm mũi dị ứng), VA, amiđan to (“quá phát”), hay chỉ đơn giản là do khẩu cái mềm, lưỡi gà bị chùng xuống khi trẻ ngủ ở tư thế nằm ngửa.

- Triệu chứng nhận biết trẻ lên cơn:

Một số trẻ có các triệu chứng báo trước như: hắt hơi, nhảy mũi, ngứa mắt mũi, nổi mề đay , …

Khi lên cơn, trẻ có biểu hiện: ho, khò khè, khó thở ở nhiều mức độ khác nhau: thở ra khó khăn, kéo dài, thở nhanh hay co lõm lồng ngực…

26. Liều lượng khí dung phù hợp?

* Cho hỏi khi trẻ khò khè, khó thở gia đình có nên tự cho bé hít khí dung (có máy ở nhà) được không ? Nếu có thì liều lượng bao nhiêu cho 1 lần? Một ngày nên hít bao nhiêu lần? Khi bé giảm dần nên cho bé uống thuốc gì? (Bạn đọc)

- Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: - Khi phát hiện sớm là trẻ có biểu hiện lên cơn, bạn có thể cho cháu xông ngay thuốc cắt cơn tác dụng nhanh, chẳng hạn Ventolin, có thể lặp lại lần thứ 2 sau 20 phút nếu trẻ còn khó thở.

Liều lượng 1 lần phun: Ventolin: 0,15mg x cân nặng của trẻ (tính bằng kg), liều tối thiểu: 1,25-1,5mg/ 1 lần, tối đa: 5mg/1 lần phun. Thường phải pha thêm nước muối sinh lý cho đủ 2,5-3ml khi phun.

- Nếu trẻ vẫn chưa bớt sau 2 lần khí dung này hay khi trẻ có một trong các dấu hiệu nặng bạn cần cho trẻ đi cấp cứu ngay.

Bạn cần lưu ý là dù trẻ đã bớt sau khi được phun khí dung, bạn cũng cần cho trẻ đi khám bệnh ngay vì đây chỉ là điều trị cấp cứu, không phải là điều trị căn bản lâu dài. Đặc biệt là khi trẻ lên cơn, có thể là dấu hiệu bệnh hen đã không được kiểm soát tốt, thậm chí có chiều hướng xấu đi. Các bác sĩ sẽ giúp bạn đánh giá điều này va hướng dẫn bạn cách phòng ngừa tốt hơn, căn cơ, triệt để hơn.

27. Về thuốc Pulmicort?

* Cha tôi và tôi bị hen suyễn, tuy nhiên bây giờ không còn nữa. Con tôi (hiện nay 28 tháng tuổi) BS chẩn đoán cũng bị hen, khò khè. Mỗi khi cháu bị ngoài việc cho toa thuốc uống BS còn cho xông ventolin, đôi khi thêm pulmicort. Hai loại thuốc này sử dụng thường xuyên có tác dụng phụ gì không? (Đỗ Minh Khâm):

- Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: Về Ventolin đã được trả lời qua các câu trên.

Pulmicort là loại thuốc corticoid dạng hít, có hiệu quả trong phòng ngừa là chính tuy gần đây cũng đôi khi được dùng phối hợp với Ventolin trong cắt cơn (nhưng phải dùng với liều cao). Thuốc dùng dạng hít nói chung có ít tác dụng phụ hơn là dùng đường tiêm chích hay đường uống.

Tuy nhiên, khi dùng dưới dạng phun khí dung sẽ có nhiều tác dụng phụ hơn so với việc dùng ống hít định liều (nấm miệng, khàn tiếng, thậm chí chậm tăng trưởng nếu dùng liều cao và kéo dài). Bên cạnh đó, nếu chỉ thỉnh thoảng mới dùng hoặc chỉ điều trị vài ngày, vài tuần thì hoàn toàn là không đủ để kiểm soát (“khống chế”) bệnh hen. Vì vậy, nhất thiết bạn nên đưa cháu đi khám chuyên khoa để được hướng dẫn cách điều trị phù hợp, hiệu quả nhất.

28. Khi nào được dừng thuốc uống phòng ngừa?

* Bé nhà em hiện được 21 tháng tuổi. Lúc 16 tháng tuổi, bé nhập viện Nhi Đồng 1 và được chẩn đoán viêm tiểu phế quản. Về nhà được 2 tháng sau, bé thở khò khè, trở lại khám bệnh và được chẩn đoán hen suyễn. Bác sĩ cho ngừa ngày xịt 2 lần, mỗi lần 1 nhát thuốc Flixotide. Bé đã ngừa đến bình thứ 2. Xin hỏi bác sĩ sẽ ngừa đến khi nào có thể dừng thuốc?(Nguyễn Thị Khánh Linh)

- Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: Khi đã được chỉ định dùng thuốc ngừa (bằng Flixotide chằng hạn), bạn cần kiên trì cho cháu dùng trong 1 thời gian dài theo đúng hướng dẫn của bác sĩ và không nên tự ý ngưng thuốc dù trẻ có vẻ đã tốt hơn.

Bạn cần lưu ý rằng: việc tự ý ngưng đột ngột thuốc phòng ngừa đôi khi có thể là yếu tố nguy cơ khiến bệnh nhi lên cơn nặng, thậm chí nguy kịch nữa.

Ngay trong trường hợp tốt nhất, liều điều trị ban đầu thông thường sẽ được duy trì trong vài tháng (1,3 hay 6 tháng tùy trường hợp). Sau đó sẽ giảm liều (chuyển sang dùng 1 lần / ngày chẳng hạn) tiếp trong vài tháng (thường ít nhất 3-6 tháng).

Chỉ có thể ngưng thuốc nếu đã kiểm soát được hen ít nhất 1 năm và đang ở liều điều trị thấp nhất ít nhất 1 năm.

Chính vì thế mọi việc giảm liều, ngưng thuốc không đơn giản chút nào phải không bạn và cần được thực hiện cẩn thận với sự chỉ định và theo dõi đúng mức của bác sĩ.

29. Về những loại thuốc phòng ngừa?

* Con trai tôi được 28 tháng tuổi, BS địa phương chẩn đoán cháu bị suyễn. Xin BS cho hỏi có thuốc dự phòng (ngừa cơn hen) cho trẻ ở độ tuổi này không? Mua ở đâu và cách sử dụng như thế nào? ( Nguyễn Tiến Điền)

- Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: Bạn quan tâm đến việc dùng thuốc phòng ngừa cho cháu là rất đúng mức. Hiện thời có rất nhiều loại thuốc phòng ngừa hen dùng cho trẻ em như con của anh mà hàng đầu là các loại corticoid hít (chẳng hạn: Flixotide, Pulmicort). Hiện nay, còn có thuốc dùng dạng uống như là 1 điều trị thay thế: Montelukast (như Singulair, Montiget chẳng hạn) hoặc thuốc Đông y (thuốc hen P/H chẳng hạn).

Tuy nhiên, việc chọn lựa thuốc, xác định liều lượng, cách dùng thuốc cũng như cách theo dõi trong quá trình điều trị thì không hề đơn giản. Nhất thiết phải có ý kiến của bác sĩ trong việc phòng ngừa bằng thuốc này.

Bên cạnh đó bạn đừng quên luôn luôn phải áp dụng các biện pháp “phòng ngừa không bằng thuốc” nghĩa là phải giúp trẻ tránh xa những yếu tố bất lợi từ môi trường có thể làm cháu khởi phát cơn hen.

30. Tự chẩn đoán?

* Con tôi là nữ, 10 tháng tuổi, từ lúc sinh ra đến nay khi thở nghe khò khè, đặt tay lên lưng có nghe rõ luồng thở. Tuy nhiên cháu lại không có biểu hiện khó thở, ăn uống bình thường và rất khỏe mạnh, hiếu động. Cháu cũng thường bị sổ mũi, lúc 1 tháng bị ho. Hiện nay tình trạng khò khè vẫn còn. Chúng tôi lo quá, xin bác sỹ tư vấn giúp. (Trọng Phúc)

- Th.s, BS TRẦN ANH TUẤN: Khò khè chính là biểu hiện thường gặp nhất của hen suyễn. Tuy nhiên, đôi khi “khò khè” lại là một triệu chứng không hề dễ dàng xác định chính xác nếu không thăm khám cẩn thận. Thật vậy, người ta đã từng ghi nhận trên 50% trường hợp các bậc cha mẹ có thể nhận định sai dấu hiệu hày. Chẳng hạn: trẻ nhỏ bị nghẹt mũi cũng thường thở “khụt khịt” (chứ không phải “khò khè”).

Trong trường hợp này, chị có thể dùng nước muối sinh lý nhỏ mũi cho bé, sau đó làm sạch mũi cho bé nhiều lần. Nếu do nghẹt mũi trẻ sẽ bớt ngay sau khi làm sạch mũi. Đây là tình huống chúng tôi rất thường gặp trên thực tế mà cũng có khả năng không nhỏ là con bạn ở trong trường hợp này.

Bên cạnh đó, nếu thật sự có “khò khè” kéo dài ở trẻ nhỏ như con chị thì ta cũng nên loại trừ các bệnh lý khác trước khi nghĩ đến hen suyễn.

*Bạn đọc còn những thắc mắc chưa được giải đáp qua nội dung tư vấn trên đây, xin gửi câu hỏi về benhhen.vn hoặc gọi trực tiếp tới số tổng đài miễn cước 1800 5454 35*