Cần làm gì để kiểm soát bệnh hen ?

Bệnh hen hiện đang gia tăng mạnh trên toàn cầu, đặc biệt là các nước Ðông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Tại nước ta hiện có 3,6 triệu người mắc hen. Tuy nhiên cho đến nay, chỉ mới có 5% bệnh nhân hen được kiểm soát căn bệnh này. 

Bệnh hen có đặc trưng là xuất hiện các cơn hen cấp tính gây khó thở, khò khè, ho, tức ngực, xuất hiện đờm. Triệu chứng của cơn hen ở từng người khác nhau và khác nhau tùy từng thời điểm. Các cơn hen có thể xuất hiện khi thời tiết thay đổi, nhiễm khuẩn hô hấp, hít thuốc lá thụ động, tiếp xúc với dị nguyên....

Để kiểm soát tốt bệnh hen phế quản người bệnh cần làm gì?

Do hầu hết mọi người thiếu kiến thức về bệnh hen và bệnh hen thường bị nhầm lẫn thành một số bệnh hô hấp khác nên để kiểm soát được bệnh hen thì mọi người cần nắm vững những kiến thức về bệnh hen, một số điều cần lưu ý các bạn có thể tham khảo thông tin dưới đây. 

I. Cần tránh và hạn chế tiếp xúc với các yếu tố gây kích phát cơn hen. Bao gồm 1 số yếu tố sau:

1. Mạt nhà: Trong nhà, nhất là trong phòng, đặc biệt là trong giường vì chúng ăn những mảnh da bong.

+ Phòng chống bằng cách: không dùng thảm, loại bỏ những chổ ứ bụi, lau chùi bằng khăn ướt, không dùng chổi vì chổi làm tung bụi mà nên dùng máy hút bụi. Việc hút bụi nên để người không bị hen làm. Sắp xếp đồ đạc gọn gàng, phòng ngủ, phòng tắm, kể cả nhà bếp đều phải thông gió tốt.

Điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm: Giảm độ ẩm dưới 50%. Giặt áo gối và ra ở 60 độ C mỗi tuần một lần, mền và gối tổng hợp mỗi 3 tháng. Không dùng vải nhung trên giường, giặt máy ở nhiệt độ cao. Cần lau nhà và bếp kỹ lưỡng.

2. Phòng chống gián: Nhiều người bị hen suyễn có dị ứng với phân khô và những chất thải và mảnh vụn của gián. Lau sạch sàn nhà và các vật dụng.

 + Luôn đậy thức ăn kỹ lưỡng và không để thức ăn trong phòng ngủ. Diệt gián bằng bả hay bẫy, có thể dùng hóa chất dạng gel. Nếu dùng bình xịt để diệt gián, hãy đi ra khỏi nhà cho đến khi không còn mùi

3. Tránh động vật: Một số người bị dị ứng với các vảy da hay nước bọt đã khô của các con thú có lông mao hay lông vũ. Luôn cho thú ở ngoài, không bao giờ cho vào nhà.

4. Cây trồng trong nhà, phấn hoa ngoài trời

+ Tránh trồng cây trong nhà nếu cây đó gây dị ứng hay hen suyễn cho bạn được chứng minh bằng các thử nghiệm da.

+ Trong mùa hoa làm bạn bị dị ứng, nên đóng kín cửa sổ, nhất là vào buổi trưa.

5. Ẩm mốc trong nhà: Lau rữa bằng nước javel những nơi bị nhiễm. Vệ sinh máy điều hòa định kỳ, kiểm tra và vệ sinh kỹ nệm giường. Thay hoặc giặt các thảm chùi chân bị mốc. Giảm độ ẩm của phòng dưới 50%.

6. Hút thuốc lá: Cấm hút thuốc trong nhà hay xung quanh bạn, đặc biệt trong những khoảng không gian kín như phòng ngủ hoặc trong xe hơi. Tránh những nơi có nhiều khói.

7. Dị ứng thức ăn: Một số loại thức ăn có thể gây kích hoạt cơn hen suyễn như: bò, gà, trứng gia cầm, tôm, cua, cá biển, …Và sulfite trong thức ăn như đồ khô, cà chua chế biến hoặc các thức ăn đóng hộp khác.

8. Một số thuốc: Như aspirin, các thuốc giảm đau không steroid (như ibuprofen, naproxen) và thậm chí cả thuốc nhỏ mắt có thể gây khởi phát cơn hen, vì vậy cần phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.

9. Bệnh viêm nhiễm đường hô hấp: Phòng tránh và điều trị triệt để tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp để tránh khởi phát cơn hen

II. Chế độ ăn uống của bệnh nhân Hen

Không nên dùng: Các loại uống giải khát và thực phẩm đóng hộp, thức uống lên men, rau cải ngâm dấm hoặc làm dưa chua, các loại trái cây khô đóng gói, chế biến sẵn hay một số đồ ăn biển (tôm, cua, ghẹ, mắm nêm).

Nên dùng: Thức ăn có chứa vitamin C, magnesium và những acid béo Omega 3. Một số nghiên cứu thấy ở những người bệnh hen, lượng vitamin C trong cơ thể thường ít hơn 50% so với những người bình thường.  Vitamin C tự nhiên có nhiều trong các loại rau quả như cà chua, cà rốt và rau xanh như rau dền, rau diếp … 

Rau quả xanh cũng có nhiều magnesium.  Magnesium có tính năng cải thiện hoạt động của phổi qua tác dụng làm giãn các lớp cơ bao quanh khí quản. Thực phẩm có chứa những acid béo Omega 3 như các loại cá, các loại quả hạch, mè, hạt hướng dương, dầu cá thu, dầu lanh…

Ngoài việc tăng cường sức miển dịch và một số lợi ích khác, những loại acid béo Omega 3 là một yếu tố chống viêm tự nhiên rất hữu ích cho những người có cơ địa dị ứng để ngăn chặn cơn hen và cải thiện chức năng hô hấp 

III. Dùng thuốc điều trị chữa Hen

* Điều trị cắt cơn Hen cấp tính: Thông thường sử dụng thuốc giãn phế quản như Salbutamol, terbutalin, corticoid đường toàn thân.

* Điều trị dự phòng: Dùng thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài salmeterol, formoterol và corticoid dạng khí dung Fluticasone. Loại thuốc dự phòng này phải dùng hàng ngày, kể cả khi không có cơn Hen.

Corticoid dùng dài ngày thường gây ra nhiều tác dụng phụ cho bệnh nhân như: Đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, loãng xương, gẫy xương, đối với dạng corticoid hít đường miệng gây nhiễm nấm Candida miệng. Ngoài ra dùng thuốc giãn phế quản dài ngày cũng gây ra các tác dụng phụ khác cho cơ thể.

* Thuốc đông y điều trị bệnh  Hen phế quản

- Đông y điều trị Hen bằng cách hướng vào căn nguyên gây bệnh, trị bệnh tận gốc: Dùng các vị thuốc tác động vào các tạng của cơ thể, giúp phục hồi chức năng của các tạng, cân bằng giữa các tạng của cơ thể để triệt tiêu căn nguyên gây bệnh.

- Tiến triển trong quá trình điều trị theo đông y: làm bệnh Hen nhẹ đi, thưa dần và tiến đến không tái phát cơn Hen. Do đó điều trị Hen theo đông y là điều trị căn nguyên, bản chất của bệnh và điều trị lâu dài theo đợt điều trị bệnh hen.

- Thuốc đông dược nói chung có ưu điểm là tính an toàn cao, rất ít gây tác dụng phụ cho người sử dụng

  Trên thị trường có sản phẩm Thuốc Hen P/H  thuộc nhóm này. Thuốc hen P/H là thuốc điều trị, không phải thực phẩm chức năng. 

Dự phòng hen phế quản như thế nào?

Sự phát triển và diễn tiến kéo dài của bệnh lý hen phế quản là do sự tương tác gen - môi trường. Vì vậy cần lưu ý các yếu tố sau để giảm nguy cơ mắc hen phế quản ở trẻ:

- Tránh phơi nhiễm khói thuốc lá trong môi trường lúc mang thi và năm đầu đời

- Khuyến khích sinh qua âm đạo

- Khuyên nuôi con bằng sữa mẹ vì các lợi ích sức khỏe chung

- Nếu có thể, hạn chế sử dụng paracetamol và kháng sinh phổ rộng trong năm đầu đời

- Nuôi con bằng sữa mẹ làm giảm các đợt khò khè lúc mới sinh

- Tiếp nhận bổ sung Vitamin D qua thức ăn hoặc ánh sáng mặt trời hoặc chỉ định của bác sỹ

Ngoài ra, đối với mọi đối tượng nói chung, để phòng bệnh hen phế quản, mọi người cần có một lối sống khoa học. Chủ động tránh ở những nơi bụi bẩn, ô nhiễm, nhiều khói; hoặc phải có trang bị bảo hộ. Hạn chế tiếp xúc với các nguyên nhân gây dị ứng như: phấn hoa, bụi bẩn, súc vật trong nhà, hóa chất. Luôn lau chùi, vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, chống ẩm mốc. Không sử dụng hay tiếp xúc với người sử dụng các loại thuốc lá.

Khi bị viêm nhiễm đường hô hấp thì phải điều trị ngay, không để kéo dài và tái phát nhiều lần. Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo sức khỏe và tập thể dục điều đặn để tăng cường sức đề kháng, nhất là tập thở.

Dược sĩ, Lương y Tào Văn Chiến