Đề phòng hen phế quản tái phát mùa nắng nóng

Hen phế quản là bệnh lý viêm mạn tính của đường thở, có thể gây tử vong nếu không được xử trí kịp thời trong cơn hen nguy kịch. Các triệu chứng điển hình của hen phế quản bao gồm: Ho, khó thở, khò khè, tức nặng ngực. Các triệu chứng này thay đổi theo thời gian và cường độ.

Có nhiều yếu tố có thể khởi phát cơn hen và làm trầm trọng hơn các triệu chứng của bệnh. Một trong các yếu tố đó là thời tiết. Nhiều người bệnh hen phế quản có triệu chứng nặng hơn về mùa đông và xuân, nhưng cũng có không ít bệnh nhân khác có nhiều triệu chứng vào mùa hè.

Trong môi trường nóng ẩm, làm tăng tiết mồ hôi, có thể gây mất nước, làm con người thở với tốc độ nhanh hơn (Ảnh minh họa)

Hen liên quan đến cơ địa dị ứng

Ở trẻ em, bệnh hen thường bị gọi là viêm phế quản co thắt hay hen phế quản. Viêm phế quản co thắt là thuật ngữ dùng cho trẻ có triệu chứng như hen nhưng chưa đủ các yếu tố khác để kết luận là mắc hen phế quản. Người trưởng thành, bệnh hen được gọi là hen suyễn. Bệnh hen có thể bị mắc từ lúc còn rất nhỏ - “hen sữa”. Có nhiều trường hợp càng lớn lên bệnh càng thuyên giảm và hết hẳn nhưng cũng có trường hợp bệnh không dứt điểm bao giờ và cũng có trường hợp lúc nhỏ không bị hen suyễn nhưng về già lại mắc chứng bệnh này.

Yếu tố cơ địa dị ứng thường gặp ở 70% tỷ lệ bệnh nhân mắc hen phế quản. Ở bệnh nhân hen dị ứng, khi cơ thể gặp các dị ứng nguyên (chất lạ đối với cơ thể) hoặc các loại có tính chất kích ứng, sẽ gây nên các cơn hen cấp tính, trong đó có liên quan đến thời tiết thay đổi đột ngột, lạnh, ẩm ướt, gió mùa Đông Bắc, áp thấp nhiệt đới.  Vì vậy, ở bệnh nhân hen phế quản thường có kèm theo cơ địa dị ứng (có thể mắc các bệnh lý kèm theo như viêm mũi dị ứng, bệnh mề đay, bệnh viêm da dị ứng, bệnh tổ đĩa, bệnh chàm, bệnh exzema).

Một số vi sinh vật (vi khuẩn, virút, vi nấm) cũng có thể là nguyên nhân gây khởi phát các đợt hen cấp tính, đặc biệt là một số ký sinh trùng (mò, mạt, nấm mốc, giun đũa). Hen còn có thể do tác động của khói, bụi, hóa chất (khói bếp, khói thuốc lá, khói công nghiệp, hóa chất độc hại) hoặc lông chó, mèo… Một số thực phẩm cũng có thể kích thích gây nên cơn hen hoặc làm cho bệnh hen tăng lên khi ăn (tôm, cua, mắm tôm). Ngoài ra, một số thuốc điều trị bệnh khớp thuộc nhóm không steroid có tác dụng phụ là gây bệnh hen hoặc làm cho bệnh hen tăng lên (aspirin, diclofenac, piroxicam…) hoặc thuốc điều trị tăng huyết áp (atenolol…).

Hen có tính gia đình, nếu bố hoặc mẹ bị hen, các con có thể bị hen (25 - 30% nguy cơ con mắc bệnh); nếu cả bố và mẹ bị mắc bệnh hen, có từ 50 - 60% nguy cơ con mắc bệnh.

Biểu hiện của bệnh hen phế quản

Triệu chứng điển hình nhất của hen là ho và khò khè, khó thở, nặng ngực.

Ho có thể kéo dài và thường hay xảy ra nhất là lúc thời tiết chuyển mùa, nóng, lạnh đột ngột, ẩm ướt. Ho thường xuất hiện cả ngày lẫn ban đêm nhưng ban đêm thường xảy ra nặng hơn, dồn dập hơn. Đối với người cao tuổi, ho thường là dấu hiệu đầu tiên của cơn hen bắt đầu xuất hiện. Thông thường bệnh nhân hen có kèm theo viêm đường hô hấp trên (viêm mũi dị ứng, viêm họng), cho nên ho của bệnh hen rất dễ nhầm với ho do mắc các bệnh hô hấp khác. Tuy vậy, có một số bệnh nhân bị hen chỉ có biểu hiện duy nhất là ho, đặc biệt là nửa đêm về sáng.

Đi đôi với ho là triệu chứng khò khè do co thắt phế quản. Tiếng rít thường nghe được khi thở ra. Khò khè xảy ra cả ban ngày, cả ban đêm nhưng ban đêm thường diễn biến nặng hơn, dồn dập hơn, đặc biệt là mưa nhiều, lạnh, ẩm ướt, nắng nóng khi đi ra đi vào phòng điều hòa. Khi thấy cơn hen xuất hiện cần cảnh giác với cơn hen ác tính, nếu không cấp cứu kịp thời có thể nguy hiểm đến tính mạng.

Tăng xuất tiết cũng thường gặp ở người hen cho nên có rất nhiều đờm. Người bệnh luôn cảm thấy nặng ngực (cảm giác giống như lồng ngực bị bóp chặt) và khó thở (khó thở ra) do phế quản bị co thắt. Khó thở thường hay bị tái phát nhiều lần.

Trong trường hợp bị bội nhiễm đường hô hấp, có thể có sốt, vì vậy, bệnh trở nên nặng hơn, thậm chí nguy kịch hơn, đặc biệt là người cao tuổi sức yếu.

Đặc điểm của hen là các triệu chứng chỉ xảy ra trong cơn hen, ngoài cơn hen người bệnh có thể trở về “bình thường”. Lúc này tình trạng viêm mạn tính đường thở diễn tiến âm thầm, khi gặp các điều kiện thuận lợi, cơn hen sẽ trở lại.

Hen có thể tái phát vào mùa nắng nóng

Nhiều người bệnh hen phế quản có triệu chứng nặng hơn về mùa đông và xuân, nhưng cũng có không ít bệnh nhân khác có nhiều triệu chứng vào mùa hè, nắng nóng. Nguyên nhân gây tái phát hen vào mùa nắng nóng phải kể tới:

- Độ ẩm không khí: Độ ẩm không khí cao, luồng khí nóng có thể gây tăng viêm trong đường thở. Không khí ẩm thường nặng hơn không khí bình thường, do đó sẽ khó thở hơn. Trong môi trường nóng ẩm, làm tăng tiết mồ hôi, có thể gây mất nước, làm con người thở với tốc độ nhanh hơn. Điều này có thể gây khó thở cho người bệnh.

Không khí ẩm thực sự là một môi trường tốt cho nấm mốc phát triển và phát tán vào không khí. Đây cũng là môi trường tuyệt vời cho bọ nhà phát triển. Chúng là 2 trong số các chất gây dị ứng chính với người bị hen.

- Ô nhiễm không khí: Trong những ngày nắng nóng, lượng ozone trong không khí có thể tăng lên. Cùng với đó là các chất ô nhiễm trong không khí bị tích tụ lại. Các chất này làm trầm trọng hơn các triệu chứng của hen và làm giảm khả năng kiểm soát hen.

- Phấn hoa: Mùa hè thường có nhiều phấn hoa cỏ. Mật độ phấn hoa trong không khí thường cao nhất trước 9h sáng. Với người bệnh bị hen dị ứng, phấn hoa có thể là một tác nhân kích thích mạnh mẽ gây cơn hen.

- Vào mùa hè, các hình thái thời tiết khắc nhiệt: mưa giông, bão tố phổ biến hơn. Có nhiều báo cáo cho thấy cơn hen có thể được khởi phát từ các hình thái thời tiết cực đoan đó. Những luồng không khí này có thể dẫn đến mức độ tập trung cao của phấn hoa và nấm mốc, đây có thể là một lý do giải thích cho sự gia tăng các cơn hen suyễn trong các cơn giông bão.

Lưu ý giúp phòng tránh tái phát cơn hen mùa hè nắng nóng

- Người bệnh hen phế quản cần tuân thủ phác đồ điều trị hen thường quy của mình. Nếu triệu chứng nặng hơn vào mùa hè, người bệnh cần thăm khám bởi bác sĩ chuyên khoa và đưa ra kế hoạch hành động theo mùa, có thể bao gồm việc kết hợp thêm thuốc và/hoặc điều chỉnh lối sống.

- Người bệnh không nên tự ý dừng thuốc điều trị hen, cần dùng thuốc thường xuyên theo đơn của bác sĩ khám bệnh cho mình, đặc biệt là thuốc xịt họng cắt cơn hen và phòng cơn hen. Với người cao tuổi bị hen, các loại thuốc này thường xuyên phải có ở ngay bên mình (ngay đầu giường nằm hoặc trong túi xách, cặp khi ra khỏi nhà). Khi bệnh hen đã được kiểm soát, người bệnh nên khám định kỳ, khoảng từ 1 - 3 tháng/1 lần. Tuy vậy, khi người bệnh không đáp ứng được thuốc giãn phế quản, khó thở tăng lên, bệnh diễn biến nặng lên cần đi bệnh viện ngay.

- Nên sử dụng máy điều hòa hợp lý và máy lọc không khí. Không để nhiệt độ trong phòng quá lạnh, độ ẩm quá cao.

- Không di chuyển các khu vực chênh lệch nhiệt độ lớn giữa trong và ngoài nhà.

- Nên ở trong nhà vào những ngày thời tiết xấu: quá nóng, độ ẩm quá cao, giông bão… Hạn chế các hoạt động ngoài trời nhiều nhất có thể trong những ngày thời tiết xấu, chỉ số ô nhiễm không khí tăng cao.

- Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, bao gồm chăn, ga, gối đệm và quần áo thường xuyên.

- Uống đủ nước, tham gia các hoạt động ngoài trời có chọn lọc khi thời tiết mát mẻ hơn và không gắng sức.

- Cố gắng tránh các tác nhân gây bệnh: khói, bụi, khói thuốc lá, thuốc lào, các tác nhân gây cơn hen đã biết trước đó…

Tổng đài bác sĩ tư vấn sức khỏe 1800 5454 35