Điều trị hen suyễn - Không thể hoàn toàn dựa vào thuốc tây y

Một nghiên cứu thực hiện trên 1.812 bệnh nhân bị hen suyễn ở Mỹ đã cho thấy có tới 55% trường hợp không kiểm soát được bệnh. Mặc dù các bệnh nhân đều có bảo hiểm, được điều trị và theo dõi bởi các chuyên gia về dị ứng và đều đặn sử dụng các thuốc đặc hiệu, họ vẫn bị các cơn suyễn hành hạ.

Thực tế đó cho thấy cần phải có các phương pháp điều trị tốt hơn và các bác sĩ cần ý thức rằng nhiều bệnh nhân của họ vẫn bị bệnh hen suyễn hành hạ mặc dù đã tuân thủ mọi chỉ định về điều trị.

Để giảm nguy cơ mắc bệnh, phòng chống cơn hen, nâng cao chất lượng cuộc sống, cũng như làm giảm sự lệ thuộc vào thuốc men, chúng ta cần biết và thực hiện một số vấn đề sau:

Không nên hoàn toàn dựa vào tây y khi điều trị hen suyễn

-  Nguyên nhân và cơ chế của bệnh này rất đa dạng và phức tạp chứ không chỉ nằm trong giới hạn của hệ miễn dịch và cơ chế dị ứng, phản ứng viêm như chúng ta vẫn biết. Bởi vậy, việc chăm sóc, điều trị và theo dõi cần được cụ thể hóa đối với từng bệnh nhân chứ không phải theo khuôn mẫu ai cũng giống ai.

-  Các bệnh thường đi kèm làm tình trạng hen  nặng hơn và khó điều trị hơn thường là: trào ngược acid thực quản, viêm xoang mãn tính và tăng huyết áp. Phải tìm các biện pháp dinh dưỡng, vật lý trị liệu, các thuốc có nguồn gốc dinh dưỡng và dược thảo để điều trị các bệnh này tốt hơn bởi vì đại bộ phận các thuốc hóa dược có thể làm hen nặng hơn.

-  Việc chẩn đoán nhầm và sử dụng thuốc điều trị bệnh hen một cách dễ dàng có thể làm nhiều người không bệnh thành bệnh. Chúng ta nên nhớ rằng: các thuốc điều trị hen hiện nay gọi là đặc hiệu, nhưng thực ra chỉ là thuốc chữa triệu chứng. Không có thuốc nào (kể cả corticosteroid dạng bơm) có thể chữa khỏi bệnh, làm thay đổi tiến trình của bệnh hoặc làm bệnh nhân giảm bớt và có thể ngừng sử dụng thuốc. Những thuốc này đều có thể gây nghiện (một khi đã dùng phải dùng tiếp và dùng với liều cao hơn), gây lờn thuốc và có nhiều tác dụng phụ. Việc sử dụng thận trọng, từ từ và tìm cách giảm tần số cũng như liều sử dụng sẽ mang lại lợi ích cho bệnh nhân về lâu dài.

-  Để giảm dị ứng hóa, chúng ta nên giảm tối đa việc sử dụng các chất hóa học trong cuộc sống như: thuốc rửa, lau chùi, các thuốc chữa bệnh, các chất bảo quản thức ăn, phấn rôm, các loại xà phòng và dầu gội đầu có mùi thơm,v.v... Việc dùng estrogen trong thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh hoặc các thuốc ngừa thai đã làm tăng số lượng phụ nữ bị suyễn và các bệnh dị ứng khác. Một công trình nghiên cứu ở Mỹ còn cho thấy tỷ lệ trẻ em bị suyễn tăng lên một cách đáng kể nếu mẹ của chúng dùng các loại thuốc ngừa thai trước khi có mang.

- Về mặt dinh dưỡng cho trẻ em, bú sữa mẹ đã được chứng minh nhiều lần là có tác dụng tốt để phòng mọi bệnh tật cho trẻ em, đáng kể nhất là các bệnh dị ứng trong đó có hen . Bệnh nhân bị hen không nên ăn nhiều kẹo bánh, nhất là những loại có các chất hóa học để tăng mùi thơm cũng như các đồ uống, nước ngọt có đường hóa học, chất bảo quản... Theo một số nghiên cứu tại Anh, việc không đưa muối ăn vào bữa ăn của trẻ sớm và hạn chế dùng muối đã làm giảm các cơn hen cũng như số lượng thuốc phải dùng để điều trị.

-  Các khoáng chất như selen, magnesium, vitamin C (có nhiều trong nước khoáng thiên nhiên, rau, quả, hạt tươi) được cho là có tác dụng tốt trong việc làm giảm cơn hen cũng như bệnh hen. Nên tập cho các cháu có thói quen ăn hoa quả, đặc biệt là táo (cả táo ta, tây, tàu) và rau tươi (có nhiều chất antioxidants như vitamin C) sẽ có lợi về nhiều mặt trong đó có phòng và chữa hen. Trong những năm gần đây, các nghiên cứu về dinh dưỡng đã cho thấy một chế độ ăn nhiều cá, dùng dầu cá có nhiều acid béo omega 3 và không no đơn tính đã làm giảm bớt các phản ứng viêm và có tác dụng tích cực trong việc phòng và chữa hen phế quản. Một nghiên cứu gần đây nhất ở Mỹ, việc dùng bừa bãi hoặc quá liều các vitamin tổng hợp, nhất là vitamin nhóm B đã làm tăng dị ứng hóa và khả năng mắc hen suyễn ở trẻ em.

-  Tìm ra và cách ly trẻ với các dị nguyên gây hen như bụi bặm (bụi nhà, sách, bụi do côn trùng), phấn hoa, các dị nguyên trong thức ăn, môi trường, lông súc vật, các chất gây kích thích... là việc cần làm tối đa nhưng rất khó thực hiện trong thực tế ở nước ta. Điều chúng ta có thể làm được là tạo không khí thoáng mát cho nơi ở và cố gắng tiêu diệt nấm mốc bằng sự khô ráo, ánh sáng mặt trời để giảm bớt các dị nguyên gây hen. Khi trong nhà có trẻ bị hen, việc tránh hút thuốc lá, đun nấu tạo mùi, dùng bếp than, lò sưởi loại đốt (cả bảng điện) sẽ rất có hại. Các cháu bị hen cũng không nên bơi ở các bể bơi công cộng vì chất chlorine trong nước tắm; nước uống bằng cách đun hoặc dùng nước giếng cũng sẽ giúp bệnh nhân rất nhiều trong phòng và chống dị ứng. Người bị hen suyễn không nên dùng phấn bảng, không nên tiếp xúc với bất kể hóa chất gì kể cả các loại mỹ phẩm, xà phòng bột, phân hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc diệt côn trùng, các sản phẩm xăng dầu...

Chúng ta đều biết việc tạo một cuộc sống tinh thần bớt căng thẳng, giảm các cảm giác tức giận, sợ hãi, buồn nản... sẽ có tác dụng rất tốt cho bệnh hen và hầu hết các bệnh mạn tính khác. Tiếp xúc, vui chơi với bạn bè, mô tả bằng cách viết ra hoặc kể lại những cảm giác, lo âu của mình về bệnh hen đã được công nhận là có tác dụng điều trị rất tốt. Không nên có các hoạt động thể lực đột ngột, quá sức, hoặc tiếp xúc với không khí lạnh trong thời gian dài có thể giúp phòng cơn hen ở một số bệnh nhân.

Bên cạnh đó có thế kết hợp sử dụng thuốc hen được chiết xuất từ thảo dược có tác dụng phục hồi các chức năng cơ thể, tăng sức đề kháng, chữa trị tân gốc bệnh.

TS.BS. Hoàng Xuân Ba

(Viện Nghiên cứu dị ứng - California, Mỹ, theo SK&DS)