Hen phế quản - Những điều cần biết

Theo báo cáo của Tổ chức hen toàn cầu (GINA), trên thế giới hiện có hơn 300 triệu người mắc căn bệnh nguy hiểm này. Hen là một bệnh lý mạn tính của đường thở với tình trạng tăng đáp ứng của đường thở gây tắc nghẽn, hạn chế luồng khí thở làm xuất hiện các dấu hiệu khò khè, khó thở, nặng ngực và ho tái diễn nhiều lần,thường xảy ra vào ban đêm hoặc sáng sớm. Hen gây ảnh hưởng lớn tới chất lượng cuộc sống của người bệnh và là gánh nặng về y tế, xã hội. Tuy nhiên nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ, hen sẽ được kiểm soát và người bệnh sẽ trở lại cuốc sống, sinh hoạt như bình thường.
 

Dấu hiệu nhân biết bệnh lý hen phế quản

Hen là một bệnh mạn tính của đường dẫn khí ở phổi với 2 cơ chế chính:

- Co thắt đường dẫn khí: các cơ quanh đường dẫn khí co thắt gọi là “co thắt phế quản” gây cản trở không khí hít vào cũng như thở ra tại phổi, gây cơn khó thở.

- Viêm đường dẫn khí: tình trạng viêm có thể không do vi khuẩn, làm hẹp đường dẫn khí lại và tiết dịch nhầy gây ho, khò khè, ngộp thở, hoặc khó thở.

Các triệu chứng điển hình nhất của hen phế quản bao gồm: ho, khò khè, khó thở, nặng ngực. Thông thường nếu gặp nhiều hơn 1 trong các triệu chứng này và có kèm thêm các dấu hiệu sau, người bệnh nên cân nhắc đi khám để được chẩn đoán sớm:

- Các triệu chứng thay đổi theo THỜI GIAN và CƯỜNG ĐỘ

- Triệu chứng xấu đi vào ban đêm hay khi thức dậy

- Triệu chứng có thể khởi phát khi tập thể dục, cười lớn, tiếp xúc dị nguyên hay không khí lạnh

- Các triệu chứng trở nên xấu đi khi nhiễm trùng hô hấp, nhiễm vi rút

- Có tiền sử bị dị ứng (viêm mũi dị ứng, chàm da) hoặc tiền sử gia đình (cha mẹ, anh chị em ruột) hen, dị ứng.

Hen là bệnh lý thay đổi theo thời gian, có những thời điểm cơn hen không tái phát, cũng có những thời điểm hen tái phát thường xuyên. Nếu người bệnh được chăm sóc tốt, điều trị tốt bệnh hen sẽ được kiểm soát và người bệnh có thể sinh hoạt bình thường, ngược lại nếu chăm sóc không tốt, điều trị không tốt bệnh sẽ tái phát, từ hạn chế hô hấp đến tàn phế thể chất gây giảm những hoạt động sống, thậm chí tử vong.

Phế quản co thắt tiết dịch nhầy ở bệnh nhân hen phế quản

Có thể kiểm soát hen triệt để

Theo thống kê chưa đầy đủ, Việt Nam có khoảng 5% dân số (2004), tương đương với hơn 4 triệu người bị bệnh hen và con số này đang ngày một gia tăng. Mặc dù là bệnh nguy hiểm và không thể chữa khỏi dứt điểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh hen triệt để nếu kiên trì tuân thủ theo phác đồ điều trị.

Khi chưa có những hiểu biết đầy đủ về bệnh hen, nhiều người bệnh thường mắc phải sai lầm, làm cho bệnh thêm trầm trọng và khó khăn cho việc điều trị. Những sai lầm thường hay gặp là bệnh nhân chỉ dùng thuốc cắt cơn khi có triệu chứng mà không điều trị phòng ngừa cơn. Vì vậy có thể xảy ra những cơn hen kịch phát gây nguy hiểm đến tính mạng. Việc lạm dụng thuốc cắt cơn còn dẫn đến hiện tượng nhờn thuốc, càng về sau càng phải tăng liều, khi cơn hen cấp xảy ra ngày càng nặng hơn. Còn với những bệnh nhân mặc dù có điều trị dự phòng nhưng không đều đặn, khi thấy bệnh ổn định thường hay ngưng dùng thuốc vì chủ quan hoặc lo ngại tác dụng phụ do dùng thuốc kéo dài, tốn kém... điều này càng làm cho bệnh trở nên khó điều trị hơn khi tái phát. Các thuốc dạng uống chứa corticoid có thể dẫn đến nhiều tác dụng phụ như phù, thay đổi nội tiết, loãng xương, tăng huyết áp, loét dạ dày…

Hiện nay, mục tiêu điều trị hen mà GINA (Tổ chức hen toàn cầu) đề ra là giúp người bệnh có những kiến thức đầy đủ về bệnh hen, biết theo dõi và xử lý những diễn biến của bệnh, nhất là khi nào cần phải nhập viện cấp cứu. Giúp người bệnh trở thành bác sĩ của chính mình. Điều trị dự phòng là yếu tố quan trọng nhất. Nếu trong vòng 2 năm được áp dụng tốt theo phác đồ điều trị, phối hợp tốt giữa thuốc cắt cơn và thuốc dự phòng, bệnh nhân hen sẽ không còn chịu những ảnh hưởng tiêu cực do hen gây ra. Đây là bệnh tồn tại suốt đời, vì vậy việc tuân thủ quy trình điều trị sẽ mang lại cho người bệnh sức khoẻ ổn định, có thể làm việc và học tập như bình thường.

Ngoài dùng thuốc điều trị, người bệnh cần hạn chế tiếp xúc với dị nguyên.

Chất tẩy rửa là một trong những dị nguyên có thể làm khởi phát cơn hen phế quản

Những đối tượng có nguy cơ bị hen

Hiện nay chưa có nghiên cứu chắc chắn để khẳng định chính xác cơ địa ai có thể bị hen và ai không bị. Tuy nhiên, hen hay gặp ở một số đối tượng có yếu tố nguy cơ cao hơn như:

Hen có tính di truyền: nhiều nghiên cứu đã cho thấy nếu cả hai bố mẹ bị hen thì khả năng bị hen ở con là 50%, nếu một trong hai bố mẹ bị hen thì xác suất bị hen ở con là 30%. Hen cũng hay gặp ở trẻ nhỏ mà người ta gọi là hen sữa.

Những người dễ có khả năng mắc hen như có cơ địa dị ứng: viêm mũi dị ứng, chàm, hay phát ban dị ứng hoặc người mẫn cảm với sự thay đổi của thời tiết, dị ứng với các yếu tố dị nguyên như thuốc lá, khí than, bếp ga, lông súc vật, nấm mốc, bụi, hóa chất... 70-90% trẻ bị hen cũng bị dị ứng.

Khò khè là triệu chứng điển hình thường gặp ở trẻ mắc hen phế quản

Chẩn đoán phân biệt bệnh hen

Bên cạnh dạng hen điển hình có đủ các triệu chứng: ho, khò khè, khó thở và nặng ngực còn có những dạng hen khó chẩn đoán: hen dạng ho hoặc khó thở đơn thuần, hen ở trẻ em và hen ở người già. Bệnh hen đặc biệt là các dạng khó chẩn đoán dễ bị nhầm với các bệnh cảnh khác cần được loại trừ:      

- Lao tiến triển.

- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.

- Ho do dùng các loại thuốc ức chế men chuyển trong tăng huyết áp.

- Trào ngược dạ dày thực quản.

- Viêm mũi xoang, họng kéo dài.

- Suy tim.

- Các bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em.

Điều trị và dự phòng

Điều trị cắt cơn: dùng thuốc cắt cơn giúp bệnh nhân mau chóng thoát khỏi cơn khò khè, khó thở. Thuốc dùng cắt cơn thường ở dạng xịt hoặc phun khí dung vì có tác dụng giãn phế quản nhanh chóng hơn dạng uống. Các thuốc dạng xịt như: salbutamol, terbutaline... Bệnh nhân hen nên đem theo thuốc cắt cơn dạng xịt để dùng ngay khi có cơn khó thở.

Điều trị dự phòng và kiểm soát bệnh: dùng thuốc chống viêm, hoặc dạng phối hợp thuốc chống viêm và thuốc chống co thắt phế quản loại có tác dụng kéo dài. Thuốc chống viêm dạng corticoid như budesonide, fluticasone... hoặc kháng leucotriene như montelucast, zafirlucast...

Dạng thuốc phối hợp giữa kháng viêm và giãn phế quản: formoterol/ budesonide hoặc salmeterol/ fluticasone.Thuốc Đông y trị hen dựa trên cơ chế phục hồi công năng tạng phủ: Thuốc hen P/H.

Tránh tiếp xúc với các yếu tố khởi phát cơn hen: phế quản có thể làm khởi phát cơn hen như: bụi, khói, thuốc lá, khói nhang, nấm mốc, hóa chất, lông gia súc, phấn hoa, không khí lạnh, các thuốc như Aspirin, một số thuốc điều trị tăng huyết áp dạng ức chế men chuyển. Bệnh nhân cần tránh các nguy cơ tiếp xúc có thể bị cảm cúm và nên tiêm phòng cúm mỗi năm một lần.

Thuốc thảo dược DUY NHẤT đã được Bộ Y tế cấp phép là THUỐC ĐIỀU TRỊ, không phải thực phẩm chức năng

Thuốc có tác dụng tương đương thuốc dự phòng Tây y

Ngày thế giới phòng chống hen

Trước thực trạng bệnh hen đang ngày càng gia tăng và để lại những hậu quả nghiêm trọng, Tổ chức phòng chống hen toàn cầu đã lấy ngày Thứ Ba đầu tiên của tháng 5 hàng năm làm Ngày Thế giới Phòng chống bệnh hen. Nhân dịp này, các hoạt động nhằm gia tăng nhận thức của bệnh nhân và gia đình, sự quan tâm của xã hội đã được tổ chức ở nhiều nước trên thế giới. Tại nước ta các hoạt động truyền thông, khám tư vấn hen miễn phí ở nhiều nơi đã giúp ích nhiều cho bệnh nhân hen phát hiện và kiểm soát tốt căn bệnh này.

Hải Yến